NA AMERYKAŃSKIM CMENTARZU

Początek listopada ma dla mnie pewną nutę melancholii, niezależnie od tego jak daleko od Polski jestem. Taki czas wspomnień i refleksji nad przemijaniem. Dwie ostatnio przeczytane książki związane z pogrzebami oraz początek listopada zainspirowały mnie do tego, żeby poruszyć ten temat na blogu. Skupię się na amerykańskim cmentarzu, na tym jak wygląda i co wolno na nim zostawić, by oddać hołd zmarłym. Postaram się także odpowiedzieć na pytanie dotyczące chodzenia na cmentarz przez Amerykanów oraz ich stosunku do śmierci. Wszystkich zainteresowanych zapraszam do czytania!

JAK WYGLĄDA AMERYKAŃSKI CMENTARZ?

Każdy z Was widział kiedyś z pewnością amerykański cmentarz w telewizji czy na filmie. Rzędy równych tablic nagrobnych wbitych pionowo w ziemię na ogromnym terenie porośniętym trawą. Oczywiście, ten filmowy obrazek jest jak najbardziej prawdziwy, ale musicie pamiętać, że nie wszystkie nekropolie w Stanach wyglądają tak samo. Równie powszechne są niewielkie tablice położone płasko na ziemi. Inaczej wyglądają cmentarze stare, zabytkowe (często odwiedzane przez turystów) a inaczej te stosunkowo nowe. Wygląd cmentarza może różnić się również w zależności od miejsca pochówku, konkretnego wyznania religijnego oraz czy chowani są tam wszyscy zmarli z danego rejonu, czy np. wyłącznie zmarli z jakiejś określonej grupy, np. mniejszości narodowej. Nekropolie są jednak w znakomitej większości skromne i ascetyczne.

Są jednak i tutaj cmentarze, które zupełnie odbiegają od jakiegokolwiek schematu i są nietypowe nawet dla samych Amerykanów. Dobrym tego przykładem mogą być cmentarze w Nowym Orleanie. Ponieważ poziom wód gruntowych jest tam bardzo wysoki, co sprawia, że wykopanie nawet bardzo płytkiego dołka w ziemi jest ryzykowne. Zmarli w tym rejonie nie są więc zakopywani w ziemi, tylko chowani w wysokich grobowcach powyżej poziomu ziemi. Tutaj wspominałam o mojej wizycie na cmentarzu w NOLA.

*

Odwiedzając amerykańskie nekropolii nie spodziewajcie się nigdzie widoku zapalonego znicza. Nie wynika to jednak z braku pamięci o zmarłych, a z faktu, że zapalanie zniczy na tutejszych cmentarzach jest po prostu zabronione. Zakaz ten dyktują surowe przepisy przeciwpożarowe. Jeśli chodzi o kwiaty, to przepisy są bardziej liberalne i większość cmentarzy na nie zezwala. To jednak też podlega regulacjom i np. niektóre nekropolie pozwalają tylko na kwiaty cięte, a zabronione są kwiaty sztuczne czy takie w doniczkach. Gdy ktoś nie zastosuje się do przepisów cmentarza, niepożądane dekoracje zostają szybko usuwane z płyt nagrobnych przez pracowników.

Podczas mojego pobytu w USA tylko raz miałam okazję uczestniczyć w pogrzebie i pamiętam, że zdziwił mnie wtedy brak kwiatów. W miejscu pochówku położono tylko jeden wieniec zamówiony przez najbliższą rodzinę. Bukiety kwiatów były dostarczane przez dalszą rodzinę i przyjaciół do domu pogrzebowego, gdzie odbyło się ostatnie pożegnania zmarłej. Żadnego z tamtych bukietów nie złożono później na cmentarzu. Zastanawiam się, czy nie miało to czasem związku z regulaminem cmentarza w kwestii ilości kwiatów złożonych na płycie?

W Stanach dzień Wszystkich Świętych nie jest świętem publicznym i nie słyszałam wcześniej o jakichkolwiek jego obchodach. Przygotowując ten wpis dotarłam jednak do informacji, że wierni w kościołach katolickich tego dnia modlą się za zmarłych, a w Nowym Orleanie składają nawet kwiaty na grobach. Myślę też, że w dużych skupiskach mniejszości narodowych, które celebrowały Wszystkich Świętych  w swoim kraju, ludzie również wybierają się na cmentarze, o ile mają tutaj swoich przodków. Amerykanie nie mają żadnego dokładnego odpowiednika dnia Wszystkich Świętych, natomiast dużo uroczystości na cmentarzach odbywa się z okazji Memorial Day (przeczytaj wpis). Tutaj jednak wspomina się bardziej zmarłych żołnierzy i kwiaty składa się przy grobach weteranów wojennych.

CZY AMERYKANIE CHODZĄ NA CMENTARZE?

W ubiegłym tygodniu dostałam takie pytanie aż od trzech osób. I powiem szczerze, że nie bardzo umiem na nie odpowiedzieć! My nie chodzimy wcale, bo mieszkamy w miejscu gdzie nie mamy nikogo bliskiego na cmentarzu, podobnie było w Atlancie. Nie mam jednak pojęcia jak ta kwestia wygląda u innych. Myślę jednak, że ze względu na dużą mobilność i częstsze przeprowadzki na pewno rzadziej mieszka się w pobliżu miejscu, gdzie pochowani są bliscy. A skoro nie ma jednego dnia w roku, który mobilizowałby ludzi do odwiedzin cmentarza, to pewnie wielu tego nie robi.

Myślę, że Amerykanie nie przywiązują się też tak do miejsca pochówku, jak Polacy. Z drugiej strony bywa, że urna z prochami przodka stoi tutaj na kominku w salonie, czego z kolei nad Wisłą się nie praktykuje. Co do “zupełnie innego” stosunku  do śmierci Amerykanów, o którym wielokrotnie słyszałam, to sama nie zauważyłam dużej różnicy. Jednak fragment ostatnio przeczytanej książki sugeruje, że faktycznie coś może być na rzeczy. Pozwólcie, że zacytuję Wam kawałek:

“Na północ od Los Angeles leży miasteczko Glendale, znane z (…) prawdopodobnie najsłynniejszego cmentarza na świecie — Forest Lawn. Właściwie nie jest to cmentarz, a „ogród pamięci” z rozległym terenem pokrytym łagodnymi wzniesieniami, wśród których trudno dostrzec jakiekolwiek nagrobki. Spoczęła tu sama śmietanka Hollywood (…). Od 1917 roku Forest Lawn kierował nim Hubert Eaton, biznesmen, który nie znosił ponurego europejskiego postrzegania śmierci. Eaton wydał wojnę klasycznym metodom grzebania zmarłych. Miał swoją wizję — chciał stworzyć nowy model pochówku, a tradycyjny cmentarz — „depresyjne kamienisko” — zamierzał zastąpić optymistycznym i amerykańskim „ogrodem pamięci”. Usunął większość dużych nagrobków, zastępując je płaskimi tablicami, na terenie Forest Lawn pojawiły się za to rzeźby i artystyczne aranżacje. Eaton był pierwszym prawdziwie optymistycznym grabarzem. Jego celem było „wyeliminowanie jakichkolwiek znaków żałoby”. To właśnie w Forest Green narodziło się wiele tak uwielbianych do dziś przez amerykański przemysł pogrzebowy eufemizmów odrzucających śmierć.”

*

Amerykańskie cmentarze to w znakomitej większości prezentują się dużo skromniej niż nekropolie w Europie. Wielkie grobowce zostały zastąpione przez niewielkie płyty nagrobne a poprzez zakaz zapalania zniczy miejsca pochówku są dekorowane wyłącznie kwiatami. Co do stosunku do śmierci to myślę, że trudno jest uogólnić poglądy wszystkich Amerykanów. Niewątpliwie jednak zabiegi, takie jak ten opisany powyżej, przyczyniły się na przestrzeni lat do pewnej zmiany myślenia. Idea pewnego rodzaju “nieśmiertelności” bardziej wpisuje się też w sprawczy i optymistyczny amerykański sposób myślenia niż dawne Memento Mori.

Uff, ciężki temat, ale myślę, że warty poruszenia. Czy coś z tego, co tutaj napisałam Was zaskoczyło? A może sami byliście kiedyś na amerykańskim cmentarzu i macie jakieś ciekawe przemyślenia? Będzie mi miło, jeśli się nimi podzielicie!